Bí Thư Tỉnh Ủy

Chưa khi nào nhà ông Kim lại có một buổi chiều rộn rã như thế. Bà Kim và bà Thường lúi húi lo bữa cơm khách ở dưới bếp. Quanh chiếc bàn uống nước ông Kim ngồi tiếp chuyện ông Ẩn và ông Sắc. Ngoài ra còn có ông Dần, ông Quốc cùng tham gia. Ông Ẩn nói bâng quơ:

- Nếu anh Kim tiếp tục ở trong quân đội, có khi bây giờ lên tướng rồi đấy nhỉ.

Ông Kim cười:

- Tướng cướp thì có.

Ông Quốc bảo:

- Tướng quá đi chứ. Năm 1955 anh đã là phó chính ủy Quân khu, năm 1956, Cục phó Cục Động viên và Dân quân. Đến năm 1957 là Chính ủy Cục Công binh, quân hàm anh lúc ấy đã là đại tá rồi hay sao ấy nhỉ? Ông Kim cải chính:

- Chỉ làm cái anh thượng tá quèn thôi.

Ông Ẩn bảo:

- Thượng tá từ năm 1955 làm gì mà đến nay không lên được tướng.

Ông Kim tâm sự:

- Quân hàm của quân đội lên chậm lắm anh ạ. Luật sĩ quan có quy định niên hạn quân hàm rất cụ thể nhưng anh còn lạ gì luật của ta nữa. Ai muốn chấp hành kiểu nào cũng được. Tính tôi lại hay cãi lại với cấp trên nên được xếp vào loại tác phong có vấn đề càng khó lên. Đôi lúc ngồi một mình nghĩ vớ nghĩ vẩn thấy cái số của tôi nó lao đao thế nào ấy.

Ông Sắc hỏi:

- Hình như anh có làm đại biểu Quốc hội hay sao nhỉ?

Ông Kim trả lời:

- Tôi trúng đại biểu Quốc hội khoá II cùng với mười một đồng chí khác của tỉnh Phước Vĩnh. Nhưng đáng nhớ nhất trong cuộc đời hoạt động cách mạng của tôi là tôi được dẫn đầu đoàn đại biểu của tỉnh Phước Vĩnh đi dự Đại hội lần thứ III của Đảng. Một Đại hội mang tính lịch sử. Đó là xây dựng Xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc và đấu tranh Thống nhất nước nhà.

Ông Ẩn nói:

- Lần ấy tôi cũng được đi dự. Đúng như anh nói. Đấy là một nhiệm kỳ trọng đại.

Bà Lê từ trong bếp bước ra:

- Các vị lãnh đạo đã nói hết chuyện chưa để chuyển qua mời cơm đây?

- Xong rồi, xong rồi – Ông Kim vui vẻ đáp rồi hỏi bà Lê – Có khi trải chiếu xuống nền nhà ngồi cho nó rộng bà nhỉ?

- Nhà chật cũng phải làm thế chứ biết làm sao được, mong khách thông cảm.

Ông Ẩn nói vui:

- Chúng tôi chỉ cần thức ăn ngon thôi chứ ngồi đâu không quan trọng.

Nhìn mâm cơm vừa được bê ra, ông Sắc khen:

- Không ngờ chị Hai Bắc Ninh làm cỗ vừa ngon vừa đẹp thế này.

Bà Thường chối:

- Công của cô Lê cả đấy. Tôi chỉ điếu đóm thôi.

- Chị khiêm tốn làm gì. Công của mình thì nhận đi để tiến bộ – Bà Lê cười bảo bà Thường.

Ông Ẩn nhìn quanh rồi hỏi:

- Anh Côn đâu mà thấy vắng?

Ông Kim đáp:

- Sáng nay cô Chi, bí thư huyện ủy Tam Bình gọi điện lên báo sáng mai Hợp tác xã Gia Đạo tổ chức ngày hội thăm đồng nên đã đạp xe xuống đó rồi.

Ông Ẩn thắc mắc:

- Tôi chưa nghe nơi nào có tục lệ ngày hội thăm đồng cả. Ở Gia Đạo có tục lệ này lâu chưa?

Ông Kim nói để ông Ẩn rõ:

- Làm gì có tục lệ ngày hội thăm đồng. Chả là năm nay thấy vụ lúa chiêm tốt quá nên Ban quản trị Gia Đạo xin phép huyện mổ mấy con lợn tổ chức cho bà con xã viên ăn liên hoan. Trước khi ăn liên hoan, mọi người trống giong cờ mở kéo nhau ra đồng thăm lúa. Gọi là ngày hội thăm đồng.

- Biến việc này thành một phong tục kể cũng hay – Ông Ẩn nói – Mọi tục lệ được sinh ra từ cuộc sống rồi dần dần trở thành tín ngưỡng.

- Anh nói hoàn toàn chính xác. Con người ta sinh ra ở trên đời thường đặt niềm tin của mình vào một cái gì đó. Nếu niềm tin bị sụp đổ thì cuộc đời chẳng còn ý nghĩa gì. Nói ví dụ như người ta tin Hợp tác xã sẽ đưa lại cuộc sống ấm no cho mình. Nhưng khi…

Sợ ông Kim sẽ sa đà vào chuyện Hợp tác nên bà Lê ngắt lời:

- Tôi đề nghị bữa cơm này không được đưa chuyện Hợp tác xã ra bàn đâu đấy.

Ông Kim cười khà khà:

- Không bàn, không bàn. Chỉ nói chuyện vui thôi.

Đô rót bia vào đủ mấy cái cốc để quanh mâm. Ông Kim cầm lên một cốc:

- Nào, xin mời mọi người. Tôi cũng xin nói trước là tôi chỉ nhấp môi thôi chứ tôi không uống đâu đấy.

- Anh bị bệnh dạ dày nên chúng tôi không ép. Anh nhấp môi là chúng tôi vui rồi. Nào xin mời – Nói xong ông Sắc đưa cốc lên cao.

Đặt cốc bia xuống, ông Ẩn hỏi:

- Các anh đã có dịp uống bia hơi Hà Nội bao giờ chưa?

Ông Quốc cười đáp:

- Được nhìn thấy thôi chứ không được uống.

Ông Sắc thắc mắc:

- Sao nhìn thấy mà không được uống?

Ông Quốc kể:

- Kể ra thì mình đúng là người rừng về Thủ đô. Hôm ấy tôi và cậu Tấn về Hà Nội làm việc với Bộ Nông nghiệp xin thêm một ít vật tư cho tỉnh. Sau khi xong việc, tôi bảo cậu lái xe đánh xe ra hồ Hoàn Kiếm dạo chơi một lát rồi về. Khi đến vườn hoa Chí Linh, thấy mọi người xếp hàng rồng rắn, hỏi ra mới biết người ta xếp hàng mua bia hơi. Mùa hè đang khát, tôi bảo Tấn và cậu lái xe vào chịu khó xếp hàng mua mấy cốc uống cho đã khát. Tôi bảo cậu lái xe xếp hàng mua một anh hai cốc, tôi và Tấn đứng ngoài chờ để lấy. Một anh đang xếp hàng nghe tôi nói vậy liền hỏi: Bác từ trên trời rơi xuống đấy à? Tôi chẳng hiểu anh ta nói gì nên hỏi lại. Bấy giờ anh ta mới bảo: Mỗi người xếp hàng chỉ được mua một vại thôi. Xếp hàng phía sau sáu, bảy chục người toát cả mồ hôi hột để mua một cốc bia uống chẳng bõ, thế là chúng tôi đành nhịn khát bỏ đi.

Ông Sắc bảo:

- Đúng là cảnh uống bia hơi ở Hà Nội như thế thật.

Ông Quốc nói tiếp:

- Nào đâu đã hết. Ba anh em lang thang đến phố Lương Văn Can, thấy cửa hàng bán phở của Mậu dịch để một tấm bảng đen viết mấy chữ bằng phấn: Bán bia hơi kèm thuốc lá. Ba anh em kéo nhau vào. Cậu Vượng lái xe gọi ba vại bia. Cô mậu dịch viên bảo: Bia bán kèm theo thuốc lá chứ không bán bia không. Cậu Vượng bảo: Chúng tôi biết rồi. Cô mậu dịch viên nói tỉnh bơ: Thuốc lá Tam Đảo mốc, các anh có chịu lấy không? Cốc bia hơi ba hào, gói thuốc lá Tam Đảo mốc mua xong vứt đi vẫn được tính bốn hào như thuốc lá chưa mốc, thành thử giá một cốc bia hơi lên đến bảy hào. Ba anh em ngao ngán nhịn khát lên xe chuồn một mạch.

Ông Kim vừa gắp thịt gà bỏ lên bát ông Ẩn và ông Sắc vừa hỏi:

- Các anh nằm cạnh Ban bí thư không biết Ban bí thư có biết các nhà máy như thuốc lá Thăng Long, cao su Sao Vàng và nhà máy xà phòng lúc nào cũng làm rùm beng là sản xuất vượt mức kế hoạch, nhưng sản xuất ra đem cất vào kho từ năm này sang năm khác đến nỗi thuốc lá thì mốc, xà phòng đánh răng thì khô đóng thành vôi, còn lốp xe đạp khi đến tay người dùng thì dây tanh rỉ nát lòi cả ra ngoài lớp vải bọc tanh, trong khi đó người dân không có mà dùng không?

Ông Ẩn đáp lại câu hỏi của ông Kim:

- Ban bí thư không biết thì còn ai biết nữa. Nhưng khổ nỗi cái cơ chế của ta đôi chỗ hết sức kỳ quặc. Cứ định kế hoạch cho nhà máy này mỗi năm phải sản xuất được từng này sản phẩm, nhà máy kia từng này sản phẩm. Làm vượt chỉ tiêu của kế hoạch là coi như mở hội ăn mừng. Còn sản xuất ra để làm gì, bán cho ai và nhu cầu của người mua mỗi năm bao nhiêu thì không cần biết. Có thứ người ta không cần thì ép người ta mua, có thứ người ta cần lại không bán.

- Cái cơ chế đang vận hành Hợp tác xã nông nghiệp hiện nay cũng như vậy…

Bà Lê cười xòa:

- Nói ngược nói xuôi rồi cũng quay về với Hợp tác xã. Tôi đã bảo không được nói đến Hợp tác xã trong bữa ăn hôm nay kia mà.

Bà Thường:

- Chú ấy đã nghiện như nghiện thuốc phiện rồi. Cai khó lắm.

Ông Kim cười rồi nói lảng sang chuyện khác:

- Mọi người uống bia đi chứ. Có mười lăm chai, tôi không uống còn lại tám người. Mỗi người hai chai, phải uống cho hết đấy.

Ông Sắc:

- Anh chẳng phải lo thừa đâu. Tôi cũng đã từng uống bia Đức, bia Tiệp nhưng chẳng thấy loại nào ngon hơn bia Hà Nội của mình.

Ông Quốc hỏi:

- Nghe nói nhà máy bia này có từ thời Pháp thuộc, không biết có đúng thế không?

Ông Sắc bảo:

- Hình như thế. Người ta bảo bia Hà Nội ngon là nhờ cái giếng nước ở trong khu vực nhà máy.

Ông Ẩn bỗng nói giọng buồn buồn:

- Bữa cơm hôm nay vừa vui vừa ngon. Không biết có lần thứ hai ngồi với các anh các chị như thế này nữa không.

Ông Dần không hiểu hỏi lại:

- Các anh không còn ở đây thì đi đâu?

Ông Ẩn đáp:

- Có thể chúng tôi về Hà Nội.

Ông Kim ngơ ngác tưởng mình nghe nhầm:

- Các anh lại về Hà Nội à?

- Có thể như vậy. Tôi và anh Sắc về Hà Nội, Ban nông nghiệp sẽ cử người khác lên thay.

Không khí đang vui của bữa cơm bỗng nhiên chùng lại. Ông Kim hỏi:

- Anh đoán thế hay đã biết ý định của cấp trên rồi?

Ông Ẩn nói lấp lửng:

- Mới đoán thôi nhưng chắc chắn tới chín mươi phần trăm. Hôm anh Trung Chính cho gọi tôi về làm việc, cuối buổi gặp gỡ anh ấy bảo tôi và ông Sắc có tư tưởng dao động với đường lối tập thể hóa khi thấy một số Hợp tác xã ở Phước Vĩnh bung ra làm ăn có kết quả. Chắc các anh chẳng còn lạ gì khi chúng ta đang lấy chính trị làm gốc, tư tưởng dẫn đầu mà lại dao động về tư tưởng thì được coi như một phốt rất nặng.

Ông Kim nói giọng buồn:

- Hai anh mà về Hà Nội thì coi như chúng tôi mất đi một chỗ dựa tinh thần.

Ông Ẩn nói với ông Kim:

- Người các anh cần dựa là dân. Chẳng phải chính họ đã cho các anh ý tưởng táo bạo trong việc đổi mới phương thức sản xuất ở Hợp tác xã nông nghiệp đó sao.

Ông Kim vẫn không thay đổi sắc giọng:

- Chuyện ấy thì rõ như ban ngày rồi. Nhưng mất những người bạn tâm giao, mà những người bạn tâm giao ấy là cấp trên của mình, hiểu mình thì cũng làm cho mình bị hẫng hụt.

Bà Thường không muốn để bữa cơm mất vui nên đưa cốc bia lên:

- Đang vui bỗng nhiên đưa chuyện người đi kẻ ở ra nói làm cho mất vui. Tôi mời mọi người cạn chầu bia này để rót cốc mới nào.

Nói xong bà Thường nhấc cốc bia hướng về phía mọi người.